Belene: Ölüm İçin Yer Sert Uçmak İçin Gök Uzak

Bulgaristan’daki “Belene Kampı”nın mağdurlarıyla yapılan görüntülü mülakatlardan oluşan Belene: Ölüm İçin Yer Sert Uçmak İçin Gök Uzak başlıklı eserin ilk bölümünde; Bulgarlar için tam bir refah dönemi olan Türklerin hâkimiyetindeki Bulgaristan ele alınıyor. İkinci bölümde; Türkler için yaşanmaz bir yere dönüşen Bulgaristan ve üçüncü bölümde; Bulgaristan Devlet Başkanı Todor Jivkov döneminde yaşanan bilinç katliamı ve kültür kırımı ele alınıyor.

Bulgaristan'da Tuna Nehri üzerinde bulunan Belene Adası'ndaki Belene toplama kampı; komünist rejimin hüküm sürdüğü 1984-1989 yıllarında "Soya Dönüş" adı altındaki asimilasyon kampanyasına karşı çıkan Türklerin ve Müslümanların tutulduğu bir hapishaneydi. Türkleri hedef alan tarihsizleştirme, bilinç katliamı ve kültür kırımına karşı çıkanlar, mahkemeye bile götürülmeden bu kampın yolunu tutuyordu.

1987'de kapatılana kadar 23 binden fazla kişinin tutulduğu kamp; baskılar, işkenceler ve mahkûmların ağır şartlar altında çalıştırılmasıyla hafızalara kazındı. Kampta yaklaşık 8 bin mahkûm baskı ve işkence sebebiyle hayatını kaybetti. Mahkûmların uğradıkları zulüm can verince de son bulmadı. Kiminin cesedi Tuna Nehri’ne atıldı kimininki domuzlara yem edildi kimi de hâlâ yerleri tespit edilemeyen toplu mezarlara gömüldü.

Esasen Belene kampı, Bulgaristan’daki Türklerin 1878’den beri maruz kaldığı baskı ve zulmün zirveye ulaştığı, sembolleştiği bir yer hâline dönüştü. Belene Kampı’na gelene kadar Bulgaristan’daki Türklerin uğradığı işkence, psikolojik baskı, tarihsizleştirme, köksüzleştirme, mekândan ve zamandan soyutlama da Belene’yi aratmayacak türdendi.

Bulgaristan’daki Türklerin ortak kaderi göç, katliam, sürgün, yerinden edilme ve sahipsizlikten başka bir şey değildi. 1878’den sonra Bulgaristan’daki Türkler için yer daima sert idi gök ise daima uzaktı. Kanatlanıp uçmak, özgürlüğe kavuşmak mümkün değildi.

Bulgaristan’daki “Belene Kampı”nın mağdurlarıyla yapılan görüntülü mülakatlardan oluşan Belene: Ölüm İçin Yer Sert Uçmak İçin Gök Uzak başlıklı eserin, 1984-1989 yılları arasında soydaşlarımızı hedef alan kültürel asimilasyon çabalarını kayıt altına alan, bugün ve gelecekte başvurulabilecek bir kaynak olması amaçlandı. Akademik çalışmalara kaynak teşkil edecek biçimde hazırlanan eser, ulusal ve uluslararası kamuoyunun istifadesine sunulmuş durumda.

Sözlü tarih çalışması niteliğindeki eserin ilk bölümünde; Bulgarlar için tam bir refah dönemi olan Türklerin hâkimiyetindeki Bulgaristan ele alınıyor. İkinci bölümde; Türkler için yaşanmaz bir yere dönüşen Bulgaristan ve üçüncü bölümde; Bulgaristan Devlet Başkanı Todor Jivkov döneminde yaşanan bilinç katliamı ve kültür kırımı ele alınıyor.

Kitapta sadece tarihî olaylar değil, Belene kâbusunu yaşayan, onur ve kimlik mücadelesi veren kahramanların kendi ağızlarından öyküler de yer alıyor. Kültür kırımına ve bilinç katliamına karşı ortaya koydukları direnişle Bulgaristan’da Türklüğü yeniden ayağa kaldıranların dokunaklı öykülerinin yer aldığı eser, sözlü tarihin en zengin örneklerini içeriyor.